سوپاپ طبیعی بدن برای نجات مغز
به گزارش پارسی کاو، خمیازه نوعی کشش موضعی است که گردش خون در منطقه سر را تحریک می کند؛ درست چیزی شبیه کشش اندام ها که سبب افزایش جریان خون در عضلات می شود.
غزال زیاری: در طول روز احیانا هرکدام از ما بارها خمیازه می کشیم و میتوان اظهار داشت که همه ما با خمیازه بزرگ شده ایم؛ اما نکته اعجاب انگیز اینجاست که به ندرت برای ما این سؤال پیش آمده که چرا خمیازه می کشیم. این پدیده ساده، درحقیقت یکی از رفتارهای پیچیده زیستی است که هنوز بطورکامل درک نشده.
تمام مهره داران خمیازه می کشند یا حداقل رفتاری مشابه آن دارند. بابون های اجتماعی و اورانگوتان های منزوی، گربه ها، طوطی ها، پنگوئن ها و حتی کروکودیل ها خمیازه می کشند و احیانا اولین ماهی های فک دار نیز همین رفتار را داشته اند.
تا همین اواخر، مشخص نبود که دلیل واقعی خمیازه کشیدن موجودات زنده چیست و هنوز هم در این مورد بحث های مختلفی مطرح می شود؛ اما گستردگی خمیازه در میان گونه های مختلف جانوری، سرنخ مهمی درباره ی دلیل اصلی اش به ما می دهد و جالب اینجاست که احیانا دلیل آن، چیزی نیست که انتظار دارید.
نظر مردم درباره ی دلیل خمیازه کشیدن
کتر اندرو گالوپ، استاد زیست شناسی رفتاری دانشگاه جانز هاپکینز دراین باره توضیح داد: «وقتی از مردم می پرسم فکر می کنید که چرا خمیازه می کشیم، اکثرشان فکر می کنند که دلیل این کار، کوشش برای رساندن اکسیژن بیشتر به خون است. این پاسخ منطقی به نظر می آید، چون در بیشتر خمیازه ها، دم عمیق و واضحی وجود دارد؛ اما آن چه اغلب مردم نمی دانند اینست که این فرضیه بارها آزمایش و بطورکامل رد شده است.»
در دهه ۱۹۸۰ میلادی، در یک مطالعه وسیع میزان اکسیژن و دی اکسید کربن در هوای تنفسی داوطلبان تغییر داده شد و نتایج نشان داد که این تغییرها گرچه بر سایر فرآیندهای تنفسی اثر داشتند، اما بر تعداد یا نظم خمیازه ها هیچ تاثیری نداشتند و حتی در بیماران دچار مشکلات تنفسی هم تفاوتی مشاهده نشد.
آغاز بررسی ها در مورد پدیده خمیازه
الوپ از همین جای داستان وارد این پروژه شد: «استادم به من گفت چرا موضوع خمیازه را بررسی نمی کنی؟ هیچ کس نمی داند چرا خمیازه می کشیم و همین کافی بود تا نسبت به این ماجرا کنجکاو شوم.»
او در گام اول به بررسی الگوی حرکتی خمیازه پرداخت: باز شدن کامل فک همراه با دم عمیق و سپس بسته شدن سریع فک و بازدم کوتاه تر. گالوپ متوجه شد که این حرکت ها احیانا دستاوردهای گردش خونی قابل توجهی در ناحیه جمجمه دارند.
در حقیقت، خمیازه نوعی کشش موضعی است که گردش خون در منطقه سر را تحریک می کند؛ درست چیزی شبیه کشش اندام ها که موجب افزایش جریان خون در عضلات می شود. مطالعات گوناگون پزشکی نشان داده اند که خمیازه میزان خون شریانی ورودی به جمجمه و برگشت وریدی آن به قلب را بیشتر می کند.
تنظیم دمای مغز با خمیازه!
ر اینجا، ایده جالب تری شکل گرفت: تنظیم دمای مغز با خمیازه. باید این نکته را درنظر داشت که دمای مغز به سه عامل بستگی دارد:
نرخ جریان خون شریانی به مغز دمای خون ورودی گرمای متابولیکی حاصل از فعالیت نورون ها
محققان به این نتیجه رسیدند که خمیازه می تواند دو عامل اول را تغییر دهد. بدین معنا که وقتی خمیازه می کشید، هوای خنک از روی سطوح مرطوب دهان، زبان و بینی عبور می کند؛ دقیقاً مثل اتومبیل، وقتی هوا از روی رادیاتور عبور می کند، خمیازه کشیدن هم گرما را از مغز خارج می کند.
مطالعات انجام شده حکایت از آن دارند که دمای محیط به طوری قابل پیش بینی بر روی دفعات خمیازه کشیدن افراد اثرگذار است؛ بدین معنا که وقتی دمای محیط کمی گرم تر از حد معمول باشد، خمیازه ها زیاد می شوند؛ اما اگر هوا بیش از اندازه داغ باشد، دیگر این شیوه کارآیی نخواهد داشت و بدن به سراغ مکانیزم های دیگری مثل تعریق می رود.
برخی بیماریها یا داروهایی که موجب افزایش دمای بدن یا مغز می شوند، خمیازه بیش ازحد را نیز به همراه دارند. جالب تر اینجاست که حیواناتی که تعداد نورون های بیشتری دارند، حتی اگر مغزشان بزرگ تر نباشد هم مدت زمان خمیازه هایشان طولانی تری است.
خمیازه برای تغییر حالت مغز
ظریه دیگری هم وجود دارد که از پشتیبانی تجربی خوبی برخوردار است: نظریه "تغییر برانگیختگی"
بر اساس این نظریه، خمیازه کشیدن به مغز کمک می نماید تا بین حالت های مختلف هوشیاری جابه جا شود؛ از حالت خواب به بیداری، از کسالت به هوشیاری و برعکس.
دکتر الیویه والوسینسکی، مورخ پزشکی دراین باره اظهار داشت: «ممکن است خمیازه به مغز کمک نماید بین شبکه پیش فرض (مرتبط با خیال پردازی و یادآوری) و شبکه توجه (آماده سازی بدن برای عمل) جابه جا شود.»
این احتمال وجود دارد که در ابتدا خمیازه برای همین تغییر حالت تکامل یافته باشد و بعدها اثر خنک کنندگی مغز به عنوان پیامد مفید آن پدید آمده باشد. درحقیقت هر دو امکان دارد به هم مرتبط باشند: هر تغییر در وضعیت مغز، تغییر دما و احتیاج به گردش خون تازه را در پی دارد.
همین موضوع می تواند توضیح دهد که چرا وقتی حوصله مان سر می رود خمیازه می کشیم؛ چون که در آن شرایط مغز درحال آماده سازی برای یافتن فعالیت محرک تری است و به خون و اکسیژن بیشتری نیاز دارد.
خمیازه مسری! آری یا نه؟
یا تابه حال برایتان پیش آمده که در جمع کسی خمیازه بکشد و بقیه افراد حاضر در جمع هم پشت سر او آغاز به خمیازه کشیدن کنند؟ حتی دیدن خمیازه کشیدن فردی در تلویزیون هم کافی است تا شما آغاز به خمیازه کشیدن کنید و یا وقتی در تماس ویدیویی یکی از افراد خمیازه بکشد، طرف دیگر هم آغاز به خمیازه کشیدن می کند.
اما پدیده آشنا و جالب "خمیازه واگیردار" یا مسری چیست؟ برخی دانشمندان اعتقاد دارند که این رفتار گروهی به هم زمانی و همدلی اجتماعی کمک می کند؛ چون خمیازه نشانه ای واقعی از خواب آلودگی یا هشدار است. ولی چون حیوانات غیراجتماعی هم خمیازه می کشند، این نمی تواند هدف اصلی خمیازه واگیردار باشد.
گالوپ دراین باره توضیح داد: «شاید خمیازه واگیردار اساساً کاربردی نداشته باشد و فقط محصول جانبی سازوکارهای شناختی اجتماعی پیشرفته باشد.»
به زبان ساده تر، ما وقتی خمیازه کشیدن دیگران را می بینیم، نورون های آینه ای ما فعال شده و همان عمل را تکرار می کنند. این پدیده احیانا به هماهنگی گروهی هم کمک می کند؛ بطورمثال همه اعضاء یک گروه از حالت آرام به حالت هوشیار تغییر فاز دهند.
در سال ۲۰۲۱، مطالعه انجام شده روی شیرها حکایت از آن داشت که وقتی یک شیر خمیازه می کشد و سپس بلند شده و راه می رود، شیرهای دیگر هم همین رفتار را تقلید می کنند. در بابون ها هم خمیازه یک بابون، موجب افزایش هوشیاری کل گروه می شود.
پس بنابراین، خمیازه کشیدن نه تنها بی فایده نیست، بلکه برای مغز و بدن مفید می باشد و احیانا کارکرد مهمی در حفظ هوشیاری، خنک سازی مغز و هماهنگی اجتماعی دارد. اگر اهتمام می کنید با خمیازه کشیدن کودکتان را به خواب دعوت کنید، به شما سفارش می نماییم که به همین روش ادامه دهید، شاید واقعا مؤثر باشد!
منبع: theguardian
این مطلب پارسی کاو را پسندیدین؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات کاربران پارسی کاو در مورد این مطلب