پژوهشی تازه از دانشگاه های ایران درباره خطر سیل
شناسایی مناطق پرخطر سیلاب به کمک Google Earth
به گزارش پارسی کاو، در سالهای اخیر، خطر بروز سیلاب در خیلی از مناطق ایران افزایش پیدا کرده و توجه ویژه ای را می طلبد. بدین منظور، بررسی علل محیطی این پدیده و شناسایی مناطق پرخطر می تواند به تصمیم گیری های دقیق تر در مدیریت بحران کمک نماید.
به گزارش پارسی کاو به نقل از ایسنا، سیلاب یکی از خطرناک ترین بلایای طبیعی در جهان به حساب می آید و ایران هم از این خطر مستثنی نیست. در سالهای اخیر، با رشد جمعیت، گسترش ساخت وسازهای بی رویه، و دخالت های نابجا در طبیعت، وقوع سیلاب ها بیشتر و خسارت بارتر شده است. سیلاب زمانی رخ می دهد که آب باران یا رودخانه ها به صورت ناگهانی بالا آمده و سبب جاری شدن حجم زیادی از آب می شود که معمولا با خسارات جانی و مالی همراه می باشد. این پدیده در مناطقی که از نظر زمین شناسی و اقلیمی مستعد هستند، بسیار خطرناک تر است؛ چون که شرایط طبیعی در آنها امکان مهار جریان آب را محدود می کند. مناطقی که در حاشیه رودخانه ها یا در مناطق کم ارتفاع و کم شیب قرار دارند، بخصوص در معرض این خطر هستند. به همین دلیل، مطالعه بر روی علل و عوامل مؤثر بر بروز سیلاب، یک لزوم انکارناپذیر در سیاستگذاری ها و برنامه ریزی های محیطی است.
در ایران، قسمتهایی از شمال کشور بخصوص استان گلستان، بارها با خطر سیل رو به رو شده اند. این منطقه به سبب شرایط خاص طبیعی، مانند بارندگی های شدید، پوشش گیاهی محدود، و توپوگرافی خاص زمین، در معرض خطر دائمی سیلاب قرار دارد. نمونه بارز این وضعیت، سیلاب فروردین ماه سال ۱۳۹۸ در مناطق غربی گلستان بود که بخش بزرگی از شهرها و روستاها را تحت تاثیر قرار داد. همین مساله ضرورت بررسی علمی و دقیق این پدیده را بیشتر کرده است. شناسایی مناطق پرخطر و فهم بهتر نقش عوامل طبیعی در بروز سیلاب، می تواند ابزار مؤثری در مدیریت بهتر منابع و کاهش خسارات جانی و مالی باشد.
در همین راستا، سعید نگهبان، دانشیار ژئومورفولوژی دانشگاه شیراز، با همکاری محقق هایی از دانشگاه های تهران، تبریز و ملایر، تحقیقی جامع در این حوزه انجام داده است. در این تحقیق، نقش عوامل محیطی در وقوع سیلاب در غرب استان گلستان بررسی شده است. هدف اصلی، شناسایی مناطقی بود که بیشتر در معرض سیل قرار دارند و درک این مورد که چه خصوصیت هایی از طبیعت، مانند ارتفاع زمین یا پوشش گیاهی، خطر وقوع سیلاب را می افزایند.
برای انجام این پژوهش، از مجموعه ای از تصاویر ماهواره ای و نقشه های دقیق استفاده شده است. داده هایی همچون تصاویر ماهواره سنتینل، مدلهای دیجیتال ارتفاع زمین، و اطلاعات در ارتباط با بارندگی و پوشش گیاهی مورد تحلیل قرار گرفته اند. محققان از سامانه گوگل ارث انجین برای تحلیل این داده ها بهره برده اند. در این سامانه میتوان با پردازش داده های بزرگ محیطی، به سرعت مناطق صدمه پذیر را شناسایی کرد. سپس با استفاده از نرم افزارهای تخصصی نقشه کشی و مدل سازی، مشخص شد که کدام نواحی بیشترین پتانسیل سیلاب را دارند.
نتایج این پژوهش که در فصلنامه «جغرافیا و برنامه ریزی محیطی» وابسته به دانشگاه اصفهان پژوهش علمی در فصلنامه «جغرافیا و برنامه ریزی محیطی» انتشار یافته اند نشان دادند که در سیلاب فروردین ۱۳۹۸، شهرهایی مانند آق قلا، سیمین شهر و گمیش تپه گرفتار بیشترین صدمه شدند. بر مبنای بررسی های انجام شده، سه عامل اصلی در شدت و گسترش سیلاب نقش دارند: ارتفاع کم زمین، شیب اندک، و پوشش گیاهی ضعیف. این عوامل سبب می شوند آب باران به جای جذب شدن یا جریان آهسته، به سرعت در سطح زمین جاری شود و به سیلاب منجر گردد.
با مدل سازی داده های به دست آمده، محققان به این نتیجه رسیدند که مناطقی در شمال و غرب استان گلستان، بخصوص اطراف شهر های گرگان، آق قلا، گمیش تپه، کردکوی و بندرترکمن، در بالاترین سطح خطر سیل قرار دارند. نزدیکی به رودخانه، نبود پوشش گیاهی کافی، و شکل زمین در این نواحی سبب می شود این مناطق نسبت به سایر نقاط صدمه پذیرتر باشند.
از یافته های این پژوهش چنین برمی آید که مدیریت شهری و برنامه ریزی محیطی باید توجه ویژه ای به این مناطق داشته باشد. بخصوص در توسعه شهرها یا گسترش مناطق مسکونی، باید وضعیت طبیعی زمین و خطرات سیلاب درنظر گرفته شود. همچنین، لازم است تا اطلاعات دقیق از وضعیت رودخانه ها و منابع آبی به شکل مرتب و به روز گردآوری شود و در اختیار نهادهای برنامه ریز قرار گیرد. این اطلاعات می توانند پایه تصمیم گیری های مؤثر برای کاهش خسارات و آمادگی بهتر در مقابل بحران های آینده باشد.
این مطلب پارسی کاو را پسندیدین؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات کاربران پارسی کاو در مورد این مطلب