معاون وزیر ارتباطات با پارسی كاو مطرح كرد؛
در تولید علم هوش مصنوعی قوی و در توسعه ضعیف هستیم
معاون وزیر ارتباطات با بیان جدید ترین رتبه و نقاط قوت و ضعف ایران در توسعه هوش مصنوعی به این سؤال پاسخ داد که رسیدن به جایگاه ۱۰ کشور برتر دنیا با چه الزاماتی همراه می باشد.
خبرگزاری مهر - گروه دانش و فناوری؛ معصومه بخشی پور: پیشرفت سریع الگوریتم های هوش مصنوعی دولت های مختلف را به تدوین برنامه جامع برای مواجهه با این فناوری وادار کرده است؛ به نحوی که گفته می شود تابحال بیشتر از ۴۵ کشور از استراتژی خود برای توسعه و به کارگیری هوش مصنوعی رونمایی کرده اند. این فناوری که فرآیندهای هوش طبیعی انسانی را شبیه سازی می کند، دارای زیرمجموعه هایی مانند «یادگیری ماشین»، «فناوری های در رابطه با زبان انسان» و «رباتیک» است که بهره گیری از ظرفیت های آن می تواند به بهبود خدمات عمومی، کارآیی در اقتصاد و بهبود شرایط کار برای نیروی انسانی بیانجامد. بنابراین اغلب کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه، برنامه ریزی برای حرکت به سمت استفاده از مزیت های ناشی از به کارگیری فناوری هوش مصنوعی را شروع کرده اند. این کشورها با تدوین استراتژی ها و اقدامات ملی در جهت تقویت تحقیقات هوش مصنوعی و به کارگیری و بهره گیری از ظرفیت های آن، رویکردهایی چون «تقویت عملکرد نهادها و سیستم های دولتی»، «تقویت اکوسیستم های نوآوری»، «تقویت شرکتهای بزرگ صاحب فناوری» و «تقویت شرکتهای کوچک و متوسط متأثر از هوش مصنوعی» را در اهداف خود پیشبینی کرده اند. محورهای مشترک سیاست گذاری این کشورها در حوزه هوش مصنوعی به مواردی چون تحقیق و توسعه، آموزش و تقویت نیروی انسانی، انتقال فناوری، نوآوری، زیرساخت های دیجیتال، اخلاقیات، حاکمیت، رگولاتوری و سرویسهای عمومی و اکوسیستم داده، مربوط می شود. استراتژی کشورهای مختلف در برابر هوش مصنوعی بر تقویت هرچه بیشتر پژوهش در دانشگاه و سایر بخش های تحقیقاتی و هم تخصیص بودجه به منظور تقویت تحقیق و توسعه، دلالت دارد. بعنوان مثال کشورهایی مانند هند و چین در بالای جدول سریع ترین رشدهای تحقیقاتی قرار دارند. در همین حال برخی شاخص ها در حوزه تحقیقات هم نشان داده است که آمریکا و فرانسه، کشورهای پیشرو از نظر تعداد استناد به مقالات هستند. نیوزلند هم بعنوان کشوری که درحال فاصله گرفتن از اقتصاد کشاورزی و حرکت به سمت اقتصاد دیجیتال است، در وضعیت خوبی به لحاظ کیفیت مقالات در حوزه هوش مصنوعی قرار دارد. تحلیل اکوسیستم های استارت آپی هوش مصنوعی در دنیا هم گویای این نکته است که «حمل و نقل هوشمند» هم اکنون کاربردی ترین حوزه در ارتباط با هوش مصنوعی است و بیشترین استارت آپ های دنیا در این عرصه فعالیت می نمایند. بعد از این کاربرد، کاربرد هوش مصنوعی را میتوان در حوزه های رسانه و سرگرمی، خدمات و کسب و کار، خدمات مالی و پرداخت و هم سلامت دیجیتال هوشمند، جستجو کرد. همزمان با این روند توسعه، در ایران هم اقداماتی برای مواجهه با فناوری هوش مصنوعی و کاربردی سازی مزیت های آن شروع شده و به نظر می آید با عنایت به بیانات اخیر مقام معظم رهبری در خصوص اهمیت فناوری هوش مصنوعی، راهبرد کلی کشور در این عرصه مشخص شده است. رهبر انقلاب آبان ماه ۱۴۰۰ در دیدار با نخبگان از «هوش مصنوعی» بعنوان یک مساله مهم و آینده ساز نام بردند و تاکید کردند: این مساله در اداره آینده دنیا نقش دارد و باید بگونه ای عمل نماییم که ایران جز ۱۰ کشور برتر هوش مصنوعی در دنیا قرار گیرد. در این راستا مرکز ملی فضای مجازی اخیرا از تدوین پیش نویس سند هوش مصنوعی کشور برای عرضه به شورایعالی فضای مجازی اطلاع داده است که این سند اصول سیاست های کشور در این عرصه را تبیین کرده و برنامه اقدام در بخش های مختلف حاکمیتی و خصوصی را مشخص می کند. در همین حال معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری هم راه اندازی «ستاد توسعه فناوری های هوش مصنوعی و هوشمندسازی» را در دستور کار قرار داده که این برنامه هم در انتظار تصویب سند در شورایعالی انقلاب فرهنگی است. در این راستا با دکتر ستار هاشمی معاون نوآوری و فناوری وزیر ارتباطات به گفتگو نشستیم تا برنامه های وزارت ارتباطات را بعنوان یکی از متولیان عرصه هوش مصنوعی بعد از فرمایشات اخیر رهبری و مشخص شدن خط مشی کشور در رویارویی با این فناوری جویا شویم. وی در این گفتگو به این سؤال پاسخ می دهد که چه الزاماتی برای رسیدن به جایگاه ۱۰ کشور نخست دنیا در حوزه هوش مصنوعی لازم است و برای کاربردی سازی این فناوری چه باید کرد؟متن این گفتگو به شرح زیر است.*اهمیت فناوری هوش مصنوعی و کاربردهای آن در زندگی بشر، کاملاً مشهود شده است و فرمایشات اخیر مقام معظم رهبری در مورد اهمیت توسعه این فناوری در کشور، خط مشی مشخصی را پیش روی مسؤلان قرار داده است. شما وضعیت فعلی کشور در حوزه هوش مصنوعی را چطور ارزیابی می کنید و به نظرتان برای رسیدن به جایگاه ۱۰ کشور برتر، چه الزاماتی باید مدنظر قرار گیرد؟امروزه هوش مصنوعی بعنوان یک عامل اساسی در پیشرفت و آینده کشورها مورد توجه دولت ها و سیاست گذاران قرار گرفته و رقابت جدی بین کشورهای جهان برای پیشتازی در این عرصه و کاربردی سازی حداکثری آن در جهت رشد اقتصادی، بهبود الگوهای حکمرانی و حل چالش ها و بحران هایی مانند آلودگی های زیست محیطی، شروع شده است. استفاده از هوش مصنوعی برای کشور ما نه تنها یک لزوم، بلکه یک فرصت منحصر به فرد است تا علاوه بر کمک به رشد اقتصادی و افزایش بهره وری در نظام های مالی و بانکی و بیمه ای و بخش های دیگری نظیر صنعت، کشاورزی، حمل و نقل، انرژی و سلامت، بتوان با کمک آن به چالش های مهمی چون بحران آب و محیط زیست، خروج سرمایه انسانی و فساد غلبه کرد. بر مبنای جدید ترین نتایج گزارش مؤسسه آکسفورد اینسایت (oxford insight) که به رتبه بندی کشورهای مختلف بر مبنای «میزان آمادگی برای توسعه هوش مصنوعی» پرداخته، کشورهای آمریکا، انگلستان، فنلاند، آلمان و سوئد در این حوزه رتبه های اول تا پنجم را در اختیار دارند و ایران در رتبه نه چندان مناسب ۷۵ قرار دارد. در منطقه خاورمیانه هم کشورهای همسایه مثل امارات، قطر و عربستان رتبه هایی به مراتب بهتر از کشور ما دارند و کشورهایی نظیر آذربایجان و ترکیه هم چند رتبه بالاتر از ما هستند؛ به صورت کلی ایران در زمینه آمادگی برای هوش مصنوعی از بسیاری رقبای منطقه ای خود عقب است. این درحالی است که کشور ما از لحاظ دانشی و تئوری، از جایگاه مناسبی در دنیا برخوردار بوده و بنابراین امید می رود که با عنایت به تأکیدات اخیر مقام معظم رهبری و وجود یک برنامه عملیاتی مشخص، همکاری مناسب ذی نفعان مبحث و سرمایه گذاری مناسب در این عرصه، بتوان در سالهای آینده جایگاه مناسبی در زمینه هوش مصنوعی و استفاده از کاربردهای آن برای کشور ایجاد کرد.* وزارت ارتباطات هم به شکلی یکی از متولیان حاکمیتی عرصه هوش مصنوعی تلقی می شود. برنامه های این وزارت خانه برای تحقق منویات مقام معظم رهبری در این حوزه چیست و مطابق با چه برنامه زمان بندی، مقرر است برنامه های شما عملیاتی شود؟ما در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با درک اهمیت هوش مصنوعی و با عنایت به ارتباط این مورد با حوزه تخصصی فعالیتهای وزارت ارتباطات، از سال قبل «تدوین نقشه راه ملی هوش مصنوعی» را در دستور کار قرار داده ایم و بعد از بررسی وضعیت جاری کشور و مطالعات تطبیقی در مورد اقدامات سایر کشورهای جهان، برنامه جامعی را در ارتباط با توسعه هوش مصنوعی در سطح ملی تدوین کرده ایم. این سند آماده عرضه به مراجع بالادستی جهت نهایی سازی، تصویب و آغاز روند اجرایی می باشد. این برنامه شامل راهبردها و اقدامات اجرایی بلندمدت جهت ارتقا محیط پژوهشی، ایجاد زیرساخت ها و سکوهای مورد نیاز، تقویت ظرفیت نیروی انسانی و کسب وکارهای مبتنی بر هوش مصنوعی، توسعه همکاریهای فناورانه، ایجاد محیط قانونی و اخلاقی، مدیریت و حاکمیت داده و توسعه کاربردهای هوش مصنوعی با لحاظ اولویت های کشور است. در این نقشه راه علاوه بر وزارت ارتباطات نقش سایر دستگاه ها هم در پیشبرد این هدف دیده شده است.* در کنار تدوین نقشه راه ملی برای فناوری هوش مصنوعی چه پروژه هایی در حیطه کاربردهای هوش مصنوعی توسط وزارت ارتباطات تعریف شده و یا درحال اجرا است؟ برای مثال آیا شما به پروژه های در ارتباط با خودرو های خودران و هوشمند ورود کرده اید؟ما در کنار تدوین نقشه راه ملی توسعه هوش مصنوعی که در آن سیاست ها، راهبردها، اقدامات و پروژه ها به همراه نقشه نهادی و نقشه راه بوجود آمده و می تواند مسیر حرکت توسعه ملی هوش مصنوعی را مشخص نماید، اقدامات دیگری هم در این حوزه در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات انجام داده ایم. اگر بخواهم به صورت خلاصه به این موارد اشاره کنم شامل موضوعات زیر است: - ایجاد مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی در پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات که بعنوان بازوی پژوهشی وزرات ارتباطات و فناوری اطلاعات در حوزه توسعه هوش مصنوعی خواهد بود.- راه اندازی فناوری نسل پنجم در کشور و برنامه توسعه تدریجی این فناوری بر مبنای نقشه راه تدوین شده.- همکاری و مشارکت در ایجاد ابر رایانه سیمرغ و ایجاد مرکز پردازش سریع در مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی در برای استفاده محققان، پژوهشگران و دستگاههای حاکمیتی.- انعقاد تفاهمنامه با بعضی از دستگاههای اجرایی در ارتباط با شناسایی و پیاده سازی کاربردهای هوش مصنوعی در سایر بخش ها نظیر بخش کشاورزی.- توسعه سامانه پیشبینی زمانی و مکانی میزان انتشار کرونا در استان تهران با مشارکت ستاد کرونای تهران و پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات. در همین حال تفاهمنامه با شرکتهای خودروسازی جهت مشارکت در حوزه «خودرو متصل» و «خودرو خودران» جهت بررسی اقدامات فنی و اجرای پروژه های پایلوت در جهت ایجاد آمادگی لازم در صنعت، منعقد شده است.
* اگر بخواهیم وضعیت فعلی ایران در حوزه هوش مصنوعی را از ۲ جنبه علم و کاربرد ارزیابی نماییم، این وضعیت چگونه است؟ یعنی ایران از حیث تولید علم و مقالات پر استناد در حوزه هوش مصنوعی و هم کاربردی سازی این فناوری در چه وضعیتی قرار دارد؟خوشبختانه ایران در مساله دانشی و بهره مندی از نیروی انسانی در حوزه هوش مصنوعی، از وضعیت مطلوبی برخوردار می باشد. طبق گزارش های انتشار یافته توسط مراجع بین المللی، ایران از لحاظ علمی و آکادمیک حوزه هوش مصنوعی در رتبه ۱۶ جهان و رتبه اول در منطقه خاورمیانه است و سالانه در کشور هزاران مقاله علمی در رابطه با این فناوری در سطح بین المللی و مجلات و کنفرانس های علمی معتبر منتشر می شود. ایران از لحاظ علمی و آکادمیک حوزه هوش مصنوعی در رتبه ۱۶ جهان و در منطقه خاورمیانه اول است و سالانه در کشور هزاران مقاله علمی در رابطه با این فناوری در سطح بین المللی و مجلات و کنفرانس های علمی معتبر منتشر می شود با این حال، عمده تحقیقات انجام شده در ایران بیشتر جنبه تئوریک داشته است و همانطور که اشاره شده زمانی این دستاوردها اثربخشی لازم را خواهد داشت که بتوانیم بر مبنای یک برنامه عملیاتی به توسعه کاربردهای هوش مصنوعی هم بپردازیم و از ظرفیت های هوش مصنوعی برای افزایش بهره وری، رشد اقتصادی و رفع چالش ها در حوزه های اولویت دار کشور استفاده لازم را داشته باشیم.* با این وجود ظرفیت های فعلی کشور در حوزه هوش مصنوعی را چطور می بینید و آیا میتوان امیدوار به بومی سازی این فناوری با عنایت به پتانسیل های موجود در حوزه نیروی انسانی بود؟بر اساس برآوردهای انجام شده سالیانه حدود ۳۰۰۰ نفر در زمینه هوش مصنوعی در کشور فارغ التحصیل می شوند و بالغ بر ۵۰۰ عضو هیئت علمی هم در حوزه هوش مصنوعی در کشور فعال می باشند. از طرفی خوشبختانه در بخش کسب و کارهای داخلی هم ظرفیت ها و توانمندی های مناسبی خصوصاً در بخش های نرم افزاری و خدمات وجود دارد. بر مبنای برآوردهای صورت گرفته، بالغ بر ۳۰۰ شرکت در سرتاسر کشور در حوزه هایی که به صورت مستقیم با هوش مصنوعی سروکار دارند، فعالیت دارند که البته عمده آنها در تهران فعال می باشند. خیلی از شرکتهای مهم و شناخته شده که در زندگی روزمره در حوزه های خرید، حمل و نقل، مالی و بانکی و … به مردم خدمات می دهند هم به شکلی از فناوری هوش مصنوعی برای افزایش کیفی خدمات و رشد کسب و کار خود استفاده می نمایند. شرکتهای دیگری هم در سایر بخش ها مثل عرضه ظرفیت پردازشی، ذخیره سازی و تحلیل داده، نرم افزار، خدمات دیجیتال و هوشمندسازی کسب و کارها فعالیت دارند. علاوه بر این در زمینه تولید تجهیزات سخت افزاری و زیرساختی هم شرکتهای توانمندی در داخل کشور داریم که موفق به بومی سازی برخی تجهیزات شده اند و محصولات آنها در داخل کشور مورد استفاده قرار می گیرد. میتوان به بومی سازی سرویس ها و خدمات در رابطه با فناوری هوش مصنوعی در کشور بسیار خوشبین بود، به شرطی که بر مبنای یک برنامه درست و اصولی و هماهنگ در این راه گام برداریم با این وجود با عنایت به پتانسیل ها و تجربیات شرکتهای داخلی خصوصا در بخش های نرم افزاری و با عنایت به این که پشتیبانی از بومی سازی یکی از اولویت های اصلی در مجموعه وزارت ارتباطات و سایر دستگاه ها است، میتوان به بومی سازی سرویس ها و خدمات در رابطه با این فناوری در کشور بسیار خوشبین بود؛ به شرطی که بر مبنای یک برنامه درست و اصولی و هماهنگ در این راه گام برداریم.* آیا مطالعاتی از حیث نیازسنجی و شناسایی ظرفیت های کشور در حوزه هوش مصنوعی انجام داده اید و برنامه ای برای بکارگیری ظرفیت های موجود در این خصوص دارید؟ چه الزاماتی در این حوزه وجود دارد و اولویت ها و راهکار ها چیست؟بله؛ در طول یکسال گذشته و همزمان با تدوین برنامه توسعه هوش مصنوعی کشور، بررسی و مطالعه وضعیت داخلی و شناخت پتانسیل ها و نیازمندی های این حوزه صورت پذیرفته است. برای توسعه این فناوری نیازمند این هستیم که در ابتدا لزوم توسعه هوش مصنوعی در کشور برای مدیران دولتی و خصوصی تبیین شده و اعتقاد جدی برای توسعه و به کارگیری این فناوری در میان مدیران، سیاست گذاران و تصمیم گیران تمامی بخش ها به وجود آید. علاوه بر این باید برای فراهم سازی زیرساخت های موردنیاز در زمینه های محاسباتی، ذخیره سازی، ارتباطات پرسرعت و همینطور پلت فرم ها و بسترهای تست و آزمایش، توجه جدی داشته باشیم. در این میان مسائل مهم دیگر در ارتباط با بحث داده و ایجاد الزامات حکمرانی و مدیریت برای آن، تعیین متولی برای سیاستگذاری، مقررات گذاری و نظارت بر نحوه اشتراک و استفاده از داده های ملی و هم حفظ حریم خصوصی و امنیت داده ها در حوزه هوش مصنوعی است. همینطور مبحث دارای اولویت دیگر، توجه به تحقیق و توسعه در حوزه این فناوری و کاربردهای آن است که باید کاستی های آن نظیر ضعف در همکاریهای بین المللی، عدم وجود مرکز تحقیقاتی تخصصی در حوزه هوش مصنوعی، ارتباط ناکافی دانشگاه و صنعت و رویکرد مقاله محوری در دانشگاه ها به جای مسئله محوری در حوزه هوش مصنوعی و عدم تمایل شرکتهای بزرگ قدیمی و دولت جهت استفاده از هوش مصنوعی رفع گردد. مساله مهم دیگر هم توجه به آموزش، هم در سطح آکادمیک و دانشگاهی و هم در زمینه افزایش مهارت های تخصصی منابع انسانی و نیروی کار است؛ مهم تر از آن هم افزایش آگاهی مدیران در زمینه هوش مصنوعی است. همچون نکات مهم دیگر، میتوان به مساله قوانین و مقررات در رابطه با این حوزه و ضرورت به روز رسانی و تطبیق قوانین با عنایت به تغییرات سریع این حوزه اشاره نمود و در کنار آن نباید موضوع هایی نظیر توسعه استانداردها، اخلاقیات و محافظت از دارایی های فکری هم فراموش شوند.
منبع: پارسی كاو
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب